نورالژی گلوفارنکس (GPN) یا عصب زبانی حلقی چیست؟

عصب گلوفارنکس نهمین عصب جمجمه ای از دوازده جفت است که چندین عملکرد مهم را انجام می دهد. ماهیچه های حفره دهان و گلو فوقانی را کنترل می کند و در حس چشایی و تولید بزاق نقش دارد. عصب، فیبرهای حسی عمومی را از ساختارهای مختلف از جمله لوزه ها، حلق، گوش میانی و یک سوم خلفی زبان دریافت می کند. فیبرهای حسی خاصی که مسئول حس چشایی هستند از یک سوم خلفی زبان دریافت می کند. علاوه بر این، فیبرهای حسی احشایی را از اجسام کاروتید و سینوس کاروتید دریافت می کند. نورالژی گلوفارنکس (GPN) یکی از بیماری‌های ‌نادری است که می‌تواند بسیار دردناک باشد.

این اختلال، عصب گلوفارنکس را درگیر می‌کند. GPN با دوره‌های کوتاه و شدید درد کوبنده مشخص می‌شود که اغلب در اثر نوشیدن مایعات سرد، بلع، خمیازه کشیدن، صحبت کردن، سرفه یا جویدن ایجاد می‌شود. درد ایجاد شده در اغلب موارد در اطراف یک گوش متمرکز است؛ اما می‌تواند قسمت‌هایی مانند زبان، پشت گلو، صورت یا زیر فک را نیز درگیر کند. ممکن است در ابتدا حملات، کوتاه و خفیف همراه با دوره‌هایی از بهبودی را تجربه کنید؛ اما نورالژی می‌تواند پیشرفت کند و باعث حملات طولانی‌تر، مکرر و درد شدید شود. برای تشخیص درد حتماً به یک متخصص درد مراجعه کنید تا بتواند به درستی آن را تشخیص داده و درمان کند.

علت نورالژی گلوفارنکس (GPN)

در اغلب مواقع هیچ دلیل مشخصی برای ایجاد نورالژی گلوفارنکس (GPN) وجود ندارد. تحت فشار قرار گرفتن عصب گلوفارنکس توسط یک رگ خونی در نزدیک ساقه مغز منجر به تحریک عصب و در نهایت درد می‌شود. در برخی موارد دیگر استیلوئید طولانی (استخوانی در گردن نزدیک عصب) می‌تواند باعث درد شود که به عنوان سندرم ایگل شناخته می‌شود. ترومایی که به دنبال جراحت یا عمل جراحی رخ می‌دهد،گاهی در ایجاد نورالژی گلوفارنکس نقش دارد. از سایر علل احتمالی می‌توان به عفونت، ناهنجاری‌های عروقی و تومور اشاره کرد. بیماران مبتلا به ام اس ممکن است نورالژی گلوفارنکس یا عصب زبانی حلقی را به دنبال تجزیه غلاف میلین و غشای چربی که عصب را احاطه کرده تجربه کنند.

علائم نورالژی گلوفارنکس (GPN)

علائم آسیب عصب زبانی حلقی ممکن است شامل درد شدید در نواحی متصل به عصب گلوسوفارنکس باشد که عبارتند از:

• نازوفارنکس یا پشت بینی و گلو
• پشت زبان
• گوش
• ناحیه لوزه
• حنجره
• درد ناشی آسیب عصب حلقی زبانی ممکن است توسط جویدن، سرفه کردن، خندیدن، صحبت كردن، قورت دادن شدت پیدا کند.

افراد مستعد به ابتلا

نورالژی گلوفارنکس در مقایسه با دیگر سندرم های درد صورت بسیار نادر است. این بیماری در خانم‌ها بیشتر از آقایان رخ می‌دهد. و معمولاً افراد میانسال و بالاتر را درگیر می‌کند.

تشخیص نورالژی گلوفارنکس (GPN)

در ابتدا پزشک به معاینه فیزیکی می‌پردازد تا محل دقیق درد را مشخص کند. هرچند که برای تشخیص آسیب عصب حلقی زبانی آزمایش بخصوصی طراحی نشده است؛ اما پزشک، معاینه‌ای را برای رد سایر اختلالات انجام می‌دهد. پزشک ممکن است نواحی خاصی مانند لوزه ها یا پشت زبان را تحریک کند تا ببیند آیا درد رخ می‌دهد یا خیر. معمولاً پزشک با گرفتن شرح حال و پرسیدن سؤالاتی مانند اینکه در هنگام صحبت و یا جویدن دردی احساس می‌کنید یا خیر سعی می‌کند این بیماری را تشخیص دهد. در مواردی نیز برای اینکه وجود تومور بررسی شود MRI تجویز می‌شود.

درمان نورالژی گلوفارنکس (GPN)

داروها

درمان خط اول ما دارو است. داروهایی که در تسکین درد GPN بهترین عملکرد را دارند داروهای ضد تشنج مانند:

1. کاربامازپین (تگرتول)، گاباپنتین (نورونتین)، فنی توئین (دیلانتین)، پره گابالین (لیریکا)، اکسکاربازپین (تری لپتال) و باکلوفن (لیورسال) هستند.
2. اگر این داروها اثر نکنند یا عوارض جانبی غیرقابل تحملی ایجاد کنند، مرحله بعدی جراحی است.

عمل جراحي

رایج ترین روش رفع فشار میکروواسکولار است که در تسکین درد GPN زمانی که مشکل زمینه ای فشار رگ خونی بر روی عصب باشد، بسیار مؤثر است. در این روش، جراح سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد می‌کند، رگ خونی آزاردهنده را از عصب دور می‌کند و یک پد تفلون کوچک را بین رگ و عصب قرار می‌دهد. تسکین درد طولانی مدت برای ۸۰ درصد بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار می گیرند به دست می آید.
اگر ارزیابی، هیچ فشردگی عصب آشکاری را نشان نداد، ممکن است روشی را انجام دهند که شامل بریدن عصب گلوفارنکس و بخش‌هایی از عصب واگ است که طولانی‌ترین عصب جمجمه‌ای بدن است. این جراحی همچنین می تواند درد بیماران را تسکین دهد.