سندرم کم پارتمان چیست؟

کم پارتمان به فضایی اطلاق میشود که شامل بافت عضلانی، عروق خونی و اعصاب می باشد. چارچوب اطراف کم پارتمان ها استخوان ها هستند که به قسمت های مختلف تقسیم شده و این تقسیم بندی توسط دیواره هایی از جنس بافت همبند یا فاشیا ایجاد می شود در تمامی اندام ها این کمپارتمانها وجود دارد. به طور مثال کم پارتمان بازو، ران، ساق، دست و شکمی که هر کدام شامل ۲ تا ۴ کم پارتمان کوچکتر میباشد. سندرم کم پارتمان یک وضعیت جدی است که زمانی رخ می دهد که فشار زیادی در داخل محفظه عضلانی وجود داشته باشد. محفظه ها گروه هایی از بافت عضلانی، عروق خونی و اعصاب در بازوها و پاهای شما هستند که توسط یک غشای بسیار قوی به نام فاسیا احاطه شده اند. فاسیا منبسط نمی شود، بنابراین تورم در یک محفظه می تواند منجر به افزایش فشار داخل محفظه شود. این منجر به آسیب به عضلات، عروق خونی و اعصاب داخل محفظه می شود. افزایش فشار می تواند جریان خون را به محفظه قطع کند. این می تواند منجر به از دست دادن اکسیژن به بافت ها (ایسکمی) و مرگ سلولی (نکروز) شود.

سندرم کم پارتمان چیست؟

سندروم کم پارتمان یک عارضه‌ ی دردناک و شاید جدی است که براثر خونریزی یا تورم در گروه ماهیچه‌های به هم بسته‌ شده (بنام کم پارتمان ماهیچه) بروز می‌کند. هر گروه از ماهیچه‌ های واقع در دست‌ها و پاها، همراه با رگ‌ های خونی و عصب‌های مجاور خود، در فضایی قرار می‌گیرند که توسط بافتی بنام فاسیا (لایه پوششی فیبری) احاطه و پوشانده می‌ شوند. سندروم کم پارتمان هنگامی رخ می‌دهد که فشار در یک کم پارتمان افزایش یافته و موجب محدود شدن جریان خون به ناحیه شود و احتمال دارد که به عضلات و عصب‌های مجاور آسیب وارد کند. این سندروم معمولاً در پاها، کف پا، بازوها و دست‌ها رخ می‌ دهد، البته می‌تواند در هر جایی از بدن که یک کم پارتمان بسته شده‌ ای وجود دارد، رخ دهد.

علل ایجاد سندرم کم پارتمان

سندرم کم پارتمان به دلایل مختلفی ایجاد شده و موجب فشار عضلات، کاهش گردش خون و همچنین کاهش سطح اکسیژن می‌شود. دلایل ایجاد سندرم کم پارتمان عبارتند از:

1. فعالیت ورزشی شدید

فعالیت‌های ورزشی سنگین و مکرر از جمله دویدن، دوچرخه سواری، شنا و... می‌توانند موجب ایجاد آسیب در ناحیه کم پارتمان و در نهایت آسیب عضله شوند.

2. شکستگی‌ ها

شکستگی‌های استخوانی و آسیب‌های شدید می‌توانند موجب ایجاد سندرم کم پارتمان شوند.

3. عفونت بعد از شکستگی

• بعد از جراحی، شکستگی‌های استخوانی در نواحی دست یا جراحی‌ های شکم، عفونت ناحیه آسیب دیده می تواند منجر به ایجاد سندرم کم پارتمان شود.
• علائم سندرم کم پارتمان
• شدت درد بیش از حد انتظار برای آسیب دیده شده یا شکستگی است.
• شدت درد در عرض چند ساعت بیشتر میشود.
• درد در تمام طول اندام احساس میشود.
• درد گنگ و منتشر است.
• درد با مسکن های معمولی کم نمیشود.
• درد اگر در ساق باشد با حرکت مچ پا شدیدتر میشود.
• احساس نشدن نبض شریانی
• تأخیر در پر شدن مویرگی Capillary refill
• رنگ پریدگی و سردی اندام
• احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در اندام و کاهش حس لمس
• حرکات انگشتان بصورت اکتیو (حرکاتی که با اراده بیمار و به توسط او انجام میشود) وجود ندارد
• حرکات پاسیو انگشتان دردناک است. اگر انگشتان را در جهتی حرکت دهیم که عضلات کم پارتمان کشیده شوند درد بیمار افزایش میابد.
• اندام متورم و سفت میشود.

انواع سندروم کم پارتمان

دو نوع سندروم کم پارتمان وجود دارد که هر کدام کاملاً از دیگری متفاوت است. سندروم کم پارتمان مزمن یا فشاری (exertional) که بیشتر اوقات به خاطر یک سری عادات همیشگی فرد بروز می‌کند. ورزش‌هایی مانند دویدن، دوچرخه‌ سواری یا شنا کردن، اغلب علت بروز این مشکل هستند که البته بیشتر موارد این سندروم در قسمت پایین پا رخ می‌دهد. حرکات تکراری در این ورزش‌ها باعث می‌شوند تا عضلات به‌ تدریج آسیب ببینند، به این معنا که این بیماری خیلی کندتر از سندروم کم پارتمان حاد ظاهر می‌شود. اگرچه این می‌تواند به این معنا نیز باشد که مدت زمان بهبودی از این سندروم ممکن است طولانی باشد، سندروم کم پارتمان مزمن خیلی کم خطرتر از کم پارتمان حاد است.

سندروم کم پارتمان حاد

• به طور ناگهانی رخ می‌دهد، معمولاً بعد از یک شکستگی یا آسیب شدید
• یک مورد اورژانسی است و به درمان فوری و اورژانسی نیاز دارد.
• در صورت عدم رسیدگی و درمان فوری، ممکن است منجر به آسیب عضله شود.

سندروم کم پارتمان مزمن

• به‌ تدریج رخ می‌دهد، معمولاً در طی ورزشی یا حرکات مکرر یا درست بعد از آن (مانند دویدن یا دوچرخه زدن)
• معمولاً بعد از چند دقیقه توقف فعالیت برطرف می‌شود.
• یک مورد اورژانسی نیست و موجب آسیب دائمی نمی‌شود.

سندرم کم پارتمان قدامی

در قسمت جلویی ساق پا، مجموعه ای قرار گرفته که کم پارتمان قدامی نام دارد. این کم پارتمان شامل 4 عضله میباشد که کار این عضلات بالا آوردن مچ پا ونزدیک کردن آن به سمت صورت میباشد که این حرکت، دورسی فلکشن نام دارد. این حرکت، جزئی مهم در فازهای راه رفتن انسان است، لذا سلامت این کم پارتمان بر روی زندگی فرد اثر مستقیم دارد. این عضلات شامل عضله تیبیالیس انتریور، اکستانسور هالوسیس لانگوس، اکستانسور دیجیتروم لانگوس و فیبولاریس ترتیوس است که این مجموعه توسط پرونئال عمقی عصب دهی شده و نیز شریان تیبال قدامی نیز آن را خونرسانی میکند. این کم پارتمان در اثر فعالیت های ورزشی و نیز کار سنگین و ضربات شدید آسیب دیده و گچ گیری های مداوم این ناحیه موجب تشدید شدن علائم سندرم کم پارتمان در فرد میگردد و چون این عضلات مستقیماً در راه رفتن تأثیر میگذارند درمان به موقع سندرم کم پارتمان باعث بهبود عملکرد فرد میگردد.

سندرم کم پارتمان ساعد

ساعد قسمتی از اندام فوقانی است که بین ۲ مفصل آرنج و مچ دست واقع شده است. این ناحیه از ۲ استخوان رادیوس و اولنا تشکیل شده است و ۱۳ عضله نیز از این قسمت عبور می کنند. حال ساعد شامل ۴ کم پارتمان میباشد. کم پارتمان شکمی سطحی و عمقی شامل ۷ عضله، کم پارتمان پشتی شامل ۴۴ عضله و کم پارتمان متحرک شامل ۲۲ عضله. از هریک از این کمپارتمانها اعصاب و عروق مربوط به عضلات آن ناحیه عبور میکند که به دنبال شکستگیها، ضربات شدید، ورزشهای سنگین، انواع سوختگیها، بد گچ گرفتن و غیره ممکن است فشار داخلی ناحیه کم پارتمان زیاد شده و باعث فشار بر عروق و اعصاب این قسمت شود که در طولانی مدت و فشار زیاد باعث مرگ بافتهای عضلانی و عصبی ناحیه میشود و درد زیادی در قسمت ساعد و پایینتر ایجاد میکند. از درمانها میتوان به درمانهای غیر جراحی در حالت حاد و جراحی های فاسیوتومی و خارج سازی بافت.

سندرم کم پارتمان دست

دست یکی از مناطقی از بدن است که با وجود اینکه عضو کوچکی است؛ اما دارای شاخه های زیادی از عروق و اعصاب و نیز استخوانهای ریز بسیاری میباشد. به علت اینکه دست در فعالیت های روزانه تحرک بسیاری دارد، در معرض آسیب بسیاری میباشد. از جمله این آسیب ها میتوان به بریدگیها، شکستگیها، له شدگی، خوردن گلوله، سوراخ شدن، مار گزیدگی، یخ زدگی، سوختگی و ضربات شدید اشاره کرد. حتی گاهی بیماری هایی مانند هموفیلی که اختلال در انعقاد خون میباشد، موجب ایجاد سندرم کم پارتمان میشود. در این سندرم به علت اینکه فشار داخلی در کم پارتمان افزایش مییابد، عضلات و عرق و اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته و تا ۴۸۸ ساعت بعد علائم آغاز شده و در صورت تداوم آسیبهای غیر قابل بازگشت به ناحیه وارد میگردد. کمپارتمانهای دست شامل ۱۱ مجموعه جدا میباشد.

تشخیص سندرم کم پارتمان

بعد از بروز علائم گفته شده فرد به پزشک مراجعه کرده و متخصص با انجام آزمایشات مختلف و بررسی وضعیت بیمار، نوع آسیب، درجه و میزان آسیب و نوع سندرم را تشخیص می‌ دهد. این آزمایشات عبارتند از:

1. انجام آزمایشات فیزیکی و مشاهدات لازم از جمله تکان دادن ناحیه آسیب دیده، لمس ناحیه آسیب دیده و...به منظور تخمین و بررسی میزان درد، تورم، بی حس و ناتوانی و قدرت عضلانی
2. اندازه گیری فشار داخل کم پارتمان ساق و تست عصب
3. عکس برداری از ناحیه آسیب دیده و دردناک با استفاده از سی تی اسکن، اشعه ایکس و ام آر آی جهت مشاهده ناحیه آسیب دیده و میزان آسیب و بررسی دقیق بافت‌ های آسیب دیده

مراقبت های پرستاری در سندرم کم پارتمان

1. اطمينان از عدم سفت بودن گچ
2. مقايسه اندام شكسته و سالم از نظر گردش خون، حركت، حس، تورم، بو
3. حركت انگشتان دست و پا هر دو ساعت يك بار
4. بررسي علائم sp شامل pain(درد)- pallor رنگ پريدگي (pulselessnes) عدم نبض ( parasthesia (پارستزي) - paralgsis) فلج عصبي
5. در صورت شك به سندرم كمپارتمان اندام نبايد بالاتر از سطح قلب قرار گيرد و گچ براي كاهش فشار بايد از وسط بريده شود.
6. ورزشهاي ايزومتريك در حاليكه اندامهاي تحتاني روي سطح صاف قرار دارد زانوي خود را به طرف پايين فشار دهد و بيمار با گچ باز و دست خود را مشت كند و بفشارد و هر يك ساعت يكبار انجام دهد.
7. عدم خاراندن سطح زير گچ (خارش با سشوار سرد تسكين مي يابد)
8. خشك نگه داشتن گچ

افراد در معرض ابتلا به سندرم کم پارتمان

با وجود اینکه این عارضه می‌تواند برای هر کسی رخ دهد؛ اما برخی از افراد بیش از دیگران در معرض دریافت آن قرار دارند:

1. افراد ورزشکاری که زیر 30 سال سن دارند.
2. افرادی که دارای فعالیت‌های خاص و مکرر مانند دویدن هستند.
3. افرادی که به طور شدید ورزش می‌کنند.
4. افرادی که به دلیل مصرف الکل و مواد مخدر دچار مسمومیت می‌شوند.
5. افرادی که به شکستگی اندام دچار شده‌اند.

عوارض سندروم کم پارتمان

سندروم کم پارتمان فشاری مزمن، یک وضعیت خطرناک نیست و معمولاً در صورت درمان مناسب و به‌ موقع، موجب آسیب در دراز مدت نمی‌ شود. اگرچه درد، ضعف یا بی‌ حسی ناشی از سندروم کم پارتمان مزمن ممکن است شما را از ادامه دادن تمرینات یا تمرین ورزشتان با همان شدت قبل بازدارد.

مشکلات ناشی از سندروم کم پارتمان حاد

• ناتوانی: ازآنجایی‌که اولین ساختاری که آسیب می‌بیند ماهیچه است، ناتوانی در انجام یک حرکت بخصوص خیلی زود مشاهده می‌شود. در قسمت ساعد، فرد ممکن است قادر به گرفتن اجسام نباشد. وقتی عضله‌ ی پا آسیب دیده باشد، فرد در راه رفتن دچار مشکل خواهد شد.
• افتادگی مچ دست یا افتادگی کف پا: وقتی عضله آسیب ببیند، از طریق فرایند افزایش بافت لیفی (فیبروسیز) بهبود می‌یابد. بافت جدید، خاصیت ارتجاعی و انقباضی همانند یک عضله را ندارد. این امر منجر به انقباضاتی می‌شود. مچ دست در حالت برگردانده شده‌ای ثابت می‌ماند و پا هم ممکن است با حالت خمیدگی یا کجی کف پا ثابت بماند.
• قطع عضو: تشخیص دیرهنگام ممکن است منجر به تحلیل شدید بافت نرم در عضو آسیب دیده و در نتیجه تصمیم برای قطع آن عضو شود.
• رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) یا واپاشی ماهیچه مخطط: کم‌خونی موضعی سبب آزاد شدن پروتئین عضله و میوگلوبین در جریان خون می‌شود. این جریان خون به کلیه می‌رسد و در نتیجه آنها را از کار می‌اندازد. آسیب پیش‌ رونده‌ ی عضو، نارسایی کلیه را به همراه دارد و می‌تواند خطر جانی در پی داشته باشد.

درمان سندرم کم پارتمان

سندروم کم پارتمان مزمن معمولاً خطرناک نیست و گاهی می‌توان با متوقف کردن تمریناتی که سبب بروز آن شده‌اند و تغییر دادن آنها به تمریناتی کم شدت تر، آن را برطرف کرد. فیزیوتراپی، کفی طبی و مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌تواند به درمان آن کمک کند، البته قبل از آنها حتماً با پزشک خود مشورت کنید. تنها در صورتی می‌توان درباره‌ی جراحی صحبت کرد که علیرغم اقدامات درمانی، علائم در شما ادامه داشته باشد. در این موارد شما در لیست انتظار برای عمل قرار خواهید گرفت؛ زیرا سندروم مزمن کم پارتمان یک موقعیت اورژانسی نیست.

تغییرات و اصلاحاتی در نوع فعالیت

در مورد سندروم کم پارتمان مزمن، انجام فعالیت‌هایی را که سبب بروز و یا افزایش علائم می‌شوند متوقف کنید. درمان سندروم کم پارتمان مزمن با استراحت و دست کشیدن از فعالیت‌های شدید آغاز می‌شود و تا وقتی علائم کاملاً از بین نروند، باید از انجام آنها خودداری کرد. برای بسیاری از ورزشکاران، این به معنای کناره گرفتن کامل از ورزش است. هرگاه که علائم برطرف شدند، با انجام یک سری اصلاحات و تغییرات، می‌توان به فعالیت‌های قبل برگشت. اگر می‌خواهید ورزش خود را ادامه دهید، بهترین راه، انجام عمل جراحی است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست بعد از انجام معاینات و بررسی‌ها، یک برنامه‌ی مخصوصی را بر اساس سبک زندگی و اهدافتان برای شما در نظر می‌گیرد. او بر اساس علائمتان و واکنش شما نسبت به روش‌ های درمانی مختلف، مناسب‌ ترین روش‌های فیزیوتراپی را برای شما انتخاب خواهد کرد. معمولاً ترکیبی از روش‌های درمانی برای شما مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
این درمان‌ها عبارتند از:

1. حرکت دادن
2. ماساژ بافت‌های نرم
3. الکتروتراپی
4. کشش‌های PNF
5. استفاده از ارتز یا کفی طبی
6. نوار چسب مخصوص محافظت از قوس و خم شدگی
7. اصلاح بیومکانیکی
8. تجویز کفش مناسب
9. تمرینات انعطافی
10. تمرینات استقامتی و تقویتی
11. اصلاح نوع فعالیت‌ها و تمرینات
12. توصیه‌هایی برای کاهش وزن
13. بیشتر بیماران مبتلا به سندروم کم پارتمان به خوبی بعد از دوره‌ی توان‌بخشی مناسب بهبود می‌یابند. دوره ی بهبودی ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول بی انجامد.
14. کشش و ماساژ با یخ

برای سندروم کم پارتمان، سبک عضلات عضو آسیب دیده را با انجام حرکات کششی استراحت دهید. برای کاهش ورم و درد، کار را با ماساژ با یخ ادامه دهید. به‌طور مثال، اگر سندروم کم پارتمان در قسمت پایین پا رخ داده است، انگشتان پا را به مدت 30 ثانیه به طرف بینی‌تان خم کنید. سپس انگشتان پا را برای 30 ثانیه به سمت بیرون بکشید. این حرکت را سه تا پنج بار تکرار کنید. عضو آسیب دیده را به حالت آزاد و استراحت قرار دهید و یک قالب یخ را در طول عضلات دردناک، به مدت 15 دقیقه مالش دهید.

تمریناتی برای کاهش ورم

برای درمان سندرم کم پارتمان مزمن، فشار ناشی از ورم برجای‌مانده را با استفاده از یک چوب ماساژ یا رول (غلطک) فومی در امتداد عضلات آزاد کنید. این کار را با غلطاندن آرام رول از عضو آسیب دیده به طرف بدن انجام دهید. کاهش ورم و فشار عضلات باعث کاهش درد خواهد شد.

سندروم کم پارتمان حاد

در حال حاضر درمان غیر جراحی مؤثری برای سندروم کم پارتمان حاد وجود ندارد. اگر متحمل آسیبی شوید که منجر به بروز این وضعیت گردد، نیاز به انجام یک عمل جراحی اورژانسی خواهید داشت تا فشار به وجود آمده برطرف شود. این جراحی شامل روندی تحت عنوان فاسیوتومی است که در آن جراح برشی در فاسیا (بافت پوششی گروه عضلات) ایجاد می‌کند تا فضای بیشتری را برای عضلات فراهم آورد. چه موقع این برش را می‌توان بست به شدت تورم بستگی دارد، البته اگر نتوان فشار را به موقع از روی عضلات برداشت، ممکن است منجر به آسیب دائمی و یا حتی ناتوانی فرد شود. پزشک یا جراح برشی را ایجاد می‌کند تا پوست و بافت پوششی اطراف عضلات باز شود و با این کار فشار داخل کم پارتمان عضله برداشته می‌شود. بریدگی ایجاد شده معمولاً چند روز بعد از عمل بسته می‌شود. گاهی اوقات ممکن است برای پوشاندن زخم باز شده، به پوست پیوندی نیاز باشد.

---

آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول
تلفن : 88670088 - 021

نظرات کاربران درباره این مطلب :جوادی [ 1402-05-30 ]
یکی از آشناهای ما اینجور شده بود و دکتر بهش گفته بود از پوشیدن شلوار تنگ عضلات پشت ساق پاش بی حس شده بوده

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :