تنگی نخاع گردن چیست؟ | علائم خطرناک تنگی کانال نخاعی گردن

تنگی کانال نخاعی گردن یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که در اثر کاهش فضای موجود برای طناب نخاعی و ریشه‌ های عصبی در ناحیه گردن ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً به‌دلیل فرسایش تدریجی مهره‌ها، بیرون‌زدگی دیسک یا رشد غیرطبیعی استخوان‌ ها رخ می‌ دهد. فشار ایجاد شده روی اعصاب می‌تواند باعث درد، بی‌ حسی، ضعف عضلانی و محدودیت حرکات گردن و شانه‌ ها شود. تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد.

تنگی نخاع گردن چیست؟

تنگی نخاع گردن یکی از اختلالات شایع ستون فقرات است که در آن فضای درون کانال نخاعی یا سوراخ‌ های بین مهره‌ای (فورامن) کاهش می‌ یابد و در نتیجه، فشار بر روی طناب نخاعی یا ریشه‌ های عصبی افزایش پیدا می‌ کند.در حالت طبیعی، ستون فقرات گردن (ناحیه سرویکال) دارای کانال نخاعی مثلثی شکل با گوشه‌ های مدور است که طناب نخاعی از درون آن عبور می‌ کند. ریشه‌ های عصبی از طناب نخاعی منشعب شده و از طریق سوراخ‌ های کوچکی در دو طرف مهره‌ها خارج می‌شوند تا به اندام‌ ها برسند.با افزایش سن یا به‌ دلیل استفاده نادرست و مکرر از ستون فقرات، تغییراتی در ساختار مهره‌ها، مفاصل و دیسک‌ های بین‌ مهره‌ای ایجاد می‌ شود. این تغییرات می‌ تواند شامل ساییدگی، خشک شدن و کاهش ارتفاع دیسک‌ ها باشد. در نتیجه، مهره‌ها ممکن است از راستای طبیعی خود خارج شوند و فشار بیشتری بر ساختارهای اطراف وارد کنند.یکی از پیامدهای شایع این فرآیند، تشکیل زائده‌ های استخوانی یا همان خارهای استخوانی (استئوفیت‌ ها) است که می‌ توانند به فضای کانال نخاعی یا سوراخ‌ های عصبی فشار بیاورند. علاوه بر آن، ضخیم شدن رباط‌ ها به‌ ویژه رباط زرد (لیگامان فلاوم) نیز می‌ تواند باعث تنگ‌ تر شدن فضای عبور نخاع شود.این فشارها ممکن است منجر به بروز علائمی مانند درد گردن، بی‌ حسی یا گزگز در دست‌ ها، ضعف عضلانی، یا حتی اختلال در تعادل و حرکت شوند. شدت علائم بسته به میزان تنگی و محل درگیری متفاوت است و در موارد پیشرفته، ممکن است عملکرد طناب نخاعی نیز تحت تأثیر قرار گیرد.در مجموع، تنگی نخاع گردن یک بیماری پیشرونده است که نیاز به تشخیص دقیق و درمان به‌موقع دارد تا از آسیب دائمی به اعصاب و بروز ناتوانی جلوگیری شود.

برای تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب، مراجعه به یک کلینیک درد در تهران که دارای تیم تخصصی در درمان غیرجراحی مشکلات ستون فقرات باشد، می‌تواند بسیار مؤثر و راه‌گشا باشد.

علت تنگی کانال نخاعی گردن

تنگی کانال نخاعی گردن زمانی ایجاد می‌ شود که فضای درون کانال نخاعی کاهش یافته و به طناب نخاعی یا ریشه‌ های عصبی فشار وارد شود. این وضعیت یکی از دلایل بروز علائم تنگی نخاع گردن مانند درد، بی‌ حسی و ضعف در اندام‌ ها است. علل اصلی تنگی کانال نخاعی گردن عبارت‌اند از:

• تغییرات فرسایشی و پیری ستون مهره‌ها: تغییرات ناشی از افزایش سن مثل تحلیل دیسک‌های بین مهره‌ای، کاهش ارتفاع دیسک، خشکی و کاهش خاصیت ارتجاعی آن، تشکیل خارهای استخوانی در لبه‌ های مهره‌ها و ضخیم شدن مفاصل فاست می‌توانند به‌ تدریج فضای کانال نخاعی را تنگ کنند.
• ضخیم شدن رباط‌ ها و مفاصل ستون فقرات گردن: رباط‌های نگه‌ دارنده مهره‌ها، به‌ویژه رباط زرد (لیگامان فلاوم)، ممکن است با گذر زمان یا به‌ دلیل فشارهای مکرر ضخیم شوند و به سمت داخل کانال نخاعی پیشرفت کنند. این تغییر موجب کاهش فضای در دسترس طناب نخاعی و ریشه‌ های عصبی می‌شود.
• جابجایی یا لغزش مهره‌ها (اسپوندیلولیستزیس): در اثر تحلیل ساختاری مهره‌ ها و دیسک‌ ها، مهره‌ ها ممکن است از راستای طبیعی خود خارج شوند یا به سمت جلو بلغزند. این لغزش باعث کاهش فضای کانال نخاعی یا سوراخ‌ های عصبی (فورامن) و در نتیجه فشردگی اعصاب می‌شود.
• تنگی ذاتی یا مادرزادی کانال نخاعی گردن: در برخی افراد، کانال نخاعی به‌ صورت مادرزادی باریک‌تر از حد طبیعی است. این افراد با وجود تغییرات جزئی در ساختار مهره‌ ها یا دیسک‌ ها، زودتر دچار علائم تنگی نخاع گردن می‌ شوند.
• بیرون‌ زدگی یا فتق دیسک بین‌ مهره‌ای: دیسک‌ های بین‌ مهره‌ ای ممکن است به دلایل مختلف از جای خود خارج شوند یا به سمت کانال نخاعی برجسته شوند. این بیرون‌ زدگی می‌تواند به طناب نخاعی یا ریشه‌ های عصبی فشار وارد کند و موجب بروز درد و بی‌ حسی شود.
• آسیب‌ ها و فشارهای مکانیکی مزمن یا ناشی از ضربه: ضربات مستقیم به گردن، حرکات تکراری، یا فعالیت‌ های سنگین ممکن است باعث تخریب زودتر بافت‌ های ستون فقرات شوند و روند تنگی کانال نخاعی را تسریع کنند.
• بیماری‌ های التهابی یا اختلالات استخوانی خاص: بیماری‌ هایی مانند آرتریت روماتوئید، استئوپروز و دیگر اختلالات استخوانی می‌ توانند با ضخیم کردن بافت‌ ها یا تغییر شکل مهره‌ها، فضای کانال نخاعی را کاهش دهند و فشار بیشتری بر نخاع وارد کنند.

علائم تنگی کانال نخاعی گردن

علائم تنگی نخاع گردن از درد و گزگز خفیف تا ضعف شدید و مشکلات حرکتی و تعادلی متغیر است. در جدول زیر، این علائم بر اساس شدت آن‌ها دسته‌بندی شده‌اند.

علائم خطرناک تنگی کانال نخاعی گردن

در مراحل پیشرفته تنگی کانال نخاعی گردن، فشار قابل توجه بر طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی می‌تواند موجب بروز علائم خطرناک و تهدید کننده عملکرد روزمره و استقلال فرد شود. از جمله این علائم:

• اختلال در راه رفتن و تعادل: فرد هنگام راه رفتن احساس ناپایداری، تلو‌تلو خوردن یا سنگینی پاها دارد و توانایی بالا رفتن از پله‌ها یا حرکت در سطوح ناهموار کاهش می‌یابد.
• ضعف یا بی‌ حسی پیشرونده در اندام‌ها: توان حرکتی بازوها، دست‌ها یا پاها به‌تدریج کاهش می‌یابد و ممکن است عملکرد روزمره مانند گرفتن اشیاء، نوشتن یا پوشیدن لباس را مختل کند.
• از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع: فشار شدید بر نخاع می‌تواند موجب اختلال در عملکرد مثانه و روده شود که علامت خطرناک و نیازمند مراجعه فوری پزشکی است.
• فلج جزئی یا کامل: در موارد بسیار پیشرفته، فشردگی نخاع می‌تواند باعث فلج نسبی یا کامل در اندام‌های فوقانی و تحتانی شود و توانایی حرکتی فرد را به شدت محدود کند.
• تشدید درد و اختلال حس: درد شدید و انتشار گسترده به دست‌ها یا پاها، بی‌حسی و گزگز مداوم، کاهش حساسیت به لمس یا حرارت و اختلال در حس عمقی که باعث کاهش توانایی در تشخیص موقعیت اندام‌ها می‌شود.

این علائم نشان‌ دهنده وضعیت پیشرفته و خطرناک بیماری هستند و نیازمند تشخیص سریع و درمان تخصصی برای جلوگیری از آسیب دائمی نخاع و کاهش کیفیت زندگی است.

روش های تشخیص گرفتگی نخاع گردن

روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن شامل معاینه بالینی، تصویربرداری و آزمایش‌های عملکرد عصبی است که هر کدام به شناسایی محل و شدت فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی کمک می‌کنند.

• ارزیابی بالینی و معاینه نورولوژیک: پزشک با بررسی علائم، سابقه بیماری و معاینه دقیق عملکرد عضلات، رفلکس‌ها و تعادل، نقاطی که فشار عصبی وجود دارد را شناسایی می‌کند.
• عکس ساده اشعه ای (X‑Ray): با تصاویر رادیوگرافی می‌توان کاهش ارتفاع دیسک، لغزش مهره‌ها و تشکیل خارهای استخوانی را مشاهده کرد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): MRI امکان بررسی دقیق نخاع، دیسک‌ها و رباط‌ها را فراهم می‌کند و محل و شدت فشردگی را نشان می‌دهد.
• سی‌تی‌اسکن و میلوگرام CT: این روش برای مشاهده بهتر ساختارهای استخوانی و کانال نخاعی مفید است و وقتی MRI قابل انجام نیست، جایگزین مناسبی است.
• مطالعات الکتروفیزیولوژی (EMG و NCS): با اندازه‌گیری عملکرد اعصاب و عضلات می‌توان ریشه عصبی درگیر و شدت فشار را مشخص کرد.
• تصویربرداری دینامیک و آزمایش‌های تکمیلی: بررسی حرکت مهره‌ها و مسیرهای عصبی در شرایط فلکسیون و اکستنشن به تشخیص دقیق‌ تر کمک می‌ کند.

روش های پیشگیری از تنگی نخاع گردن

با رعایت سبک زندگی سالم، ورزش منظم و اصلاح وضعیت بدنی می‌توان فشار بر مهره‌ها و رباط‌های گردن را کاهش داد و خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی گردن را کم کرد.

• فعالیت بدنی منظم و تقویت عضلات گردن و تنه: ورزش‌های با فشار کم مثل پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری باعث تقویت عضلات حمایت‌ کننده ستون فقرات می‌شوند و با افزایش پایداری، از فشار اضافی بر مهره‌ها و رباط‌ها جلوگیری می‌کنند.
• اصلاح وضعیت وضعیت بدنی و ارگونومی کاری: حفظ وضعیت گردن متعادل و خودداری از خم شدن طولانی‌مدت به جلو، تنظیم ارتفاع میز و مانیتور و اجتناب از نگه‌داشتن تلفن بین شانه و گوش، به کاهش فشار مزمن بر مهره‌ها کمک می‌کند.
• اجتناب از حرکات تکراری پر فشار و بلند کردن اجسام سنگین: حرکات مکرر خم و راست کردن یا چرخش سریع گردن و حمل اشیاء سنگین باید محدود شود؛ این عوامل موجب تسریع فرسایش مهره‌ها و رباط‌ها می‌شوند.
• کنترل وزن و حفظ سلامت عمومی: وزن اضافی بار مکانیکی بر ستون فقرات وارد می‌کند و روند تخریب مهره‌ها را تسریع می‌کند؛ تغذیه متعادل، فعالیت بدنی و مدیریت وزن می‌توانند از بروز فشار اضافه جلوگیری کنند.
• اجتناب از سیگار و عوامل التهابی: سیگار با کاهش خون‌رسانی به بافت‌ ها و افزایش التهاب، فرایند تخریب ساختارهای ستون فقرات را تشدید می‌کند؛ پرهیز از آن یک اقدام مؤثر در پیشگیری است.
• مراقبت‌ های دوره‌ ای و تشخیص زود هنگام: پیگیری مشکلات گردنی و معاینات دوره‌ای زمانی که درد یا گزگز خفیف شروع می‌شود، می‌تواند به مداخله زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.

درمان تنگی نخاع گردنی

درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاعی گردن

در مراحل خفیف تا متوسط، درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی با هدف کاهش درد و التهاب و بهبود عملکرد عضلات گردن انجام می‌ شود و در بسیاری از بیماران نتایج رضایت‌ بخشی دارد.

• دارو درمانی: استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، مسکن‌ ها و داروهای ضدنورپاتیک مانند گاباپنتین یا پره‌ گابالین برای کاهش درد و التهاب ریشه‌های عصبی.
• فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی: تقویت عضلات گردن و شانه، اصلاح وضعیت بدنی و بهبود دامنه حرکتی گردن برای کاهش فشار بر نخاع و ریشه‌ های عصبی.
• استفاده محدود از گردنبند طبی: به صورت موقت و کوتاه‌مدت برای کاهش درد و تثبیت گردن در مراحل حاد توصیه می‌شود.
• ورزش برای تنگی کانال نخاعی : انجام تمرینات کششی و تقویتی ملایم زیر نظر فیزیوتراپیست به حفظ انعطاف‌ پذیری و کاهش اسپاسم‌ های عضلانی کمک می‌ کند و می‌ تواند روند بهبود را تسریع کند.
• کشش گردنی (تراکشن): در برخی بیماران با فتق دیسک یا فشار ملایم روی ریشه عصبی، کشش گردنی تحت نظارت فیزیوتراپیست می‌تواند مفید باشد.
• تزریق اپیدورال: در بیمارانی که درد ناشی از التهاب ریشه‌های عصبی دارند، تزریق استروئید اپیدورال می‌تواند التهاب را کاهش داده و باعث تسکین موقتی یا متوسط علائم شود.
• تحریک طناب نخاعی (SCS): در این روش، سیگنال‌ های الکتریکی خفیفی از طریق دستگاهی کوچک به طناب نخاعی فرستاده می‌ شود تا انتقال پیام‌ های درد به مغز کاهش یابد. SCS چیست در واقع نوعی درمان غیرجراحی و برگشت‌ پذیر است که برای بیمارانی به‌ کار می‌رود که به درمان های معمول مانند دارو پاسخ کافی نداده‌ اند. این روش به کاهش درد مزمن، بهبود تحرک گردن و کاهش نیاز به داروهای مسکن کمک می‌ کند.

درمان جراحی تنگی کانال نخاعی گردن

در مواردی که علائم پیش‌ رونده، ضعف عضلانی یا اختلال در راه رفتن وجود دارد و درمان‌ های غیرجراحی پاسخگو نیستند، جراحی برای رفع فشار از نخاع و ریشه‌ های عصبی انجام می‌ شود.

• دیسککتومی قدامی و فیوژن گردنی (ACDF): در این روش دیسک آسیب‌دیده از جلوی گردن برداشته شده و مهره‌ها با استفاده از پیوند استخوان یا وسیله بین‌مهره‌ای به هم جوش داده می‌شوند تا فضای نخاع باز شود.
• کورپکتومی قدامی: در مواردی که فشار ناشی از استخوان یا چند سطح پشت سر هم باشد، بخشی از تنه مهره برداشته می‌شود تا فشار از روی نخاع برداشته شود.
• لامینکتومی خلفی: با برداشتن بخشی از استخوان پشت مهره (لامینا)، فضای کانال نخاعی باز می‌شود. این روش در موارد چندسطحی یا تنگی گسترده مفید است.
• لامینوپلاستی: در این روش به جای برداشتن کامل لامینا، با باز کردن و تثبیت آن، فضای نخاعی افزایش می‌یابد و حرکت طبیعی ستون فقرات حفظ می‌شود.
• فیوژن مهره‌ها: در صورت بی‌ثباتی ستون فقرات، پس از برداشت فشار، مهره‌ها با استفاده از پیچ و پلاک تثبیت می‌شوند تا از حرکات غیرطبیعی جلوگیری شود.

تنگی کانال نخاعی گردن را جدی بگیرید

تنگی کانال نخاعی گردن باید جدی گرفته شود زیرا فشار مزمن بر طناب نخاعی می‌تواند به آسیب نورولوژیک و میلوپاتی گردنی منجر شود و باعث ضعف عضلانی، اختلال در راه رفتن و مشکلات حسی شود. افراد مبتلا حتی در برابر ضربه‌های جزئی یا سقوط‌های معمولی در معرض آسیب حاد نخاعی هستند که ممکن است علائم را به‌سرعت تشدید کرده و فلج ایجاد کند. علاوه بر این، پیشرفت ناگهانی بیماری می‌تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد و موجب اختلال در راه رفتن، تعادل، کنترل ادرار و مدفوع و عملکرد اندام‌ها شود. بنابراین تشخیص و مداخله درمانی به موقع اهمیت بالایی دارد و افرادی که درد مداوم گردن، گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها و بازوها، ضعف عضلانی یا اختلال در راه رفتن را تجربه می‌ کنند باید هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنند تا از آسیب دائمی جلوگیری شده و فرصت بهبودی بهتر فراهم گردد.